مبحث مطلب:

آيا لجبازي كودك شما يك اختلال است؟

با شروع فصل پاييز كم‌كم هوا خنك و خنك‌تر مي‌شود و با غروب آفتاب سرماي ملايمي بر فضا حاكم. مريم، دختر كوچولوي پنج‌ساله‌اي است كه قرار است در يكي از شامگاه‌هاي سرد پاييزي با مادرش براي خريد به خيابان برود. كشوي لباسش را باز مي‌كند و پيراهن صورتي‌اش را بيرون مي‌آورد تا بپوشد. اما مادر با او مخالفت مي‌كند و مي‌گويد: «هوا سرد است». مريم جواب مي‌دهد: «نه من سردم نمي‌شود.» پايان اين ماجرا به اصرار پرخاش و گريه مريم و عصبانيت مادر ختم مي‌شود. تقريبا در بسياري از موارد چنين مشكلاتي بين مريم و مادرش به وجود مي‌آيند و مادر مريم از لجبازي او سخت نگران و ناراحت است. اما چرا مريم لجباز است؟لجبازي در حدود سنين سه تا شش سالگي بروز مي‌كند و از ويژگي‌هاي رشدي بچه‌ها محسوب شده و اختلال نيست. «پريستينه آرزومانيان» روانشناس باليني مي‌گويد: «اين ويژگي رشدي همزمان با شكل‌گيري من در كودك به وجود مي‌آيد و به مرور زمان در سنين بعدي كمرنگ‌تر خواهد شد. كودك در اين سنين شروع به كشف خود و محيط پيرامون مي‌كند.» «عاطفه فردوسي‌پور» روانشناس تربيتي هم در اين مورد مي‌گويد: «حدود سني ۳ تا ۶ سالگي كودك را دوره پيش عملياتي مي‌نامند. توجه كودك در اين مرحله فقط به خودش است و به دليل ظرفيت‌شناختي محدود قادر نيست خودش را جاي ديگران بگذارد. در واقع لجبازي برچسبي است كه ديگران به كودك مي‌زنند و ناشي از عدم تحول شناختي اوست.» آنچه ما تحت عنوان لجبازي كودكان مي‌شناسيم عبارت است از نافرماني كودك از دستورات پدر و مادر، بي‌نظمي و... دكتر «راشل بارلي»، نويسنده كتاب «كودك لجوج شما» و «هشت مرحله براي رفتار بهتر»،‌ اظهار مي‌كند: «كودكان در اين سنين سرسختانه نسبت به آنچه مي‌خواهند اصرار مي‌كنند. اما والدين بايد بدانند كه اگرچه كودكشان سرسختي مي‌كند و موجب ناراحتي آنها مي‌شود اما او آماده تغيير عقيده نيست.» اگرچه در اين سنين مهارت‌هاي زباني و گفتاري كودك خوب است اما او هنوز منطق بزرگسالان را درك نمي‌كند. بنابراين بحث و مجادله با او بي‌فايده خواهد بود. والدين بايد از مقابله بي‌مورد با كودك خودداري كنند و فقط در مواردي كه رفتار كودك مشكلي را ايجاد مي‌كند با قاطعيت و به آرامي او را از انجام آن رفتار يا انتخاب باز دارند. آرزومانيان معتقد است: مخالفت‌هاي زياد و بي‌مورد باعث افزايش حالت مقابله و ستيزه‌جويي در كودك مي‌شود و حتي ممكن است در آينده هم به صورت عادتي كه تبديل به اختلال لجبازي شده است در فرد بروز كند.
لجبازي اگر همراه با پرخاشگري شديد باشد و در سنين بالا هم همچنان در فرد وجود داشته باشد، مي‌تواند يك اختلال محسوب شود و براي درمان آن بايد از يك روانشناس كمك گرفت. پزشك با ارزيابي اينكه فرد در چه موقعيت‌هايي لجبازي مي‌كند، دستورات لازم براي رفع اين رفتار را به والدين خواهد داد. يكي از راه‌هاي از بين بردن اين رفتار بي‌توجهي نسبت به موقعيت لجبازي است به طور مثال كودكي كه هنگام غذا خوردن لجبازي و از غذا خوردن امتناع مي‌كند با كمي بي‌توجهي مادر و عدم اصرار او در اين مورد اصلاح خواهد شد. البته هرگز نبايد نقش تشويق را فراموش كرد با تشويق‌هاي به موقع و درست مي‌توان رفتارهاي صحيح را جايگزين رفتارهاي نادرست كرد. تشويق بايد بلافاصله بعد از انجام رفتار درست و به اندازه ميزان خوبي رفتار باشد. براي يك رفتار كوچك مثلا جمع كردن اسباب‌بازي‌ها نبايد تشويق خيلي بزرگي در نظر گرفت در اين مورد مي‌توان ساعت بازي با دوستان را افزايش داد. عاطفه فردوسي‌پور، روانشناس تربيتي در مورد علل تشديد لجبازي مي‌گويد: امر و نهي‌هاي مكرر و فرمان‌هاي غير‌علمي به كودك باعث تشديد لجبازي در كودكان مي‌شود، به طور مثال اينكه هميشه و تحت همه شرايط از كودك بخواهيم هر روز سر ساعت معيني بخوابد و بيدار شود. تبعيض بين كودكان، دادن قول‌هايي كه هرگز به آنها عمل نمي‌شود، بي‌توجهي و خشونت والدين، مخالفت‌هاي مكرر با رفتارهاي كودك و استفاده نابجا از تنبيه و تشويق باعث افزايش لجبازي در كودكان خواهد شد. گاهي بر اثر عوامل ياد شده كودك دست به پرخاشگري مي‌زند، اما والدين پرخاشگري او را با لجاجت اشتباه مي‌گيرند. لجاجت پديده‌اي طبيعي‌تر از پرخاشگري است و متعلق به كودك است. او در ادامه يادآور مي‌شود: «گاهي علت پرخاشگري و لجاجت كودك در رفتار ما نهفته است، در واقع گاهي ما مقصر اصلي هستيم. در سنين بالاتر و بعد از ورود به پيش‌دبستاني و دبستان هم اولياي مدرسه و قوانين آنها در اين زمينه نقش مهمي خواهند داشت.

لجاجت و كج خلقي در كودكان