نقدي بر لايحه اصلاح پاره اي از مواد قانون تشكيل دادگاه هاي عمومي و انقلاب (احياي دادسرا) * /

نقش اخلاق پيامبر اسلام در زمان خود پيامبر 

يكى از شاخصه هاى پر اهميت در پيشرفت اسلام اخلاق نيك و كلام‏دلاويز و پرجاذبه پيامبر اكرم (ص) با انسان‏ها بود، اين خلق نيكوتا بدان حدى بود كه معروف شد سه چيز در پيشرفت اسلام نقش به‏سزايى داشت:
1- اخلاق پيامبر ص
2- شمشير و مجاهدات حضرت على (ع)
3- انفاق ثروت حضرت خديجه (س)
در قرآن مجيد، به نقش اخلاق پيامبر (ص) درپيشرفت اسلام و جذب ‏دل‏ها تصريح شده است، آن جا كه مى‏خوانيم: «فبما رحمة من الله‏لنت لهم و لو كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك فاعف عنهم‏و استغفر لهم و شاورهم فى الامر; اى رسول ما! به خاطر لطف ورحمتى كه از جانب خدا، شامل حال تو شده، با مردم مهربان‏گشته‏اى، و اگر خشن و سنگدل بودى، مردم از دور تو پراكنده‏مى‏شدند، پس آن‏ها را ببخش، و براى آن‏ها طلب آمرزش كن، و دركارها با آن‏ها مشورت فرما.»
ازاين آيه استفاده مى‏شود كه : 1- نرمش و اخلاق نيك، يك هديه الهى است، كسانى كه نرمش ندارند،از اين موهبت الهى محرومند; 2- افراد سنگ‏دل و سخت‏گير نمى‏توانند مردم‏دارى كنند، و به جذب‏نيروهاى انسانى بپردازند; 3- رهبرى و مديريت صحيح با جذب و عطوفت همراه است; 4- بايد دست‏شكست‏خوردگان در جنگ و گنهكاران شرمنده را گرفت وجذب كرد (با توجه به اين كه شان نزول آيه مذكور در موردندامت فراريان مسلمان در جنگ احد نازل شده است); 5- مشورت با مردم از خصلت‏هاى نيك و پيوند دهنده است كه موجب‏انسجام مى‏گردد. پيامبر اسلام (ص) علاوه بر اين كه ارزش‏هاى اخلاقى را بسيار ارج‏مى‏نهاد، خود در سيره عملى‏اش مجسمه فضايل اخلاقى و ارزش‏هاى والاى‏انسانى بود، او در همه ابعاد زندگى با چهره‏اى شادان و كلامى‏دلاويز با حوادث برخورد مى‏كرد.
به عنوان مثال، درتاريخ آمده‏است:در سال نهم هجرت هنگامى كه قبيله سركش طى بر اثر حمله‏قهرمانانه سپاه اسلام شكست ‏خوردند، عدى بن حاتم كه از سرشناسان‏اين قبيله بود به شام گريخت، ولى خواهر او كه «سفانه‏» نام‏داشت‏ به اسارت سپاه اسلام درآمد.
سفانه را همراه ساير اسيران به مدينه آوردند و آنان را درنزديك مسجد در خانه‏اى جاى دادند، روزى رسول خدا (ص) از آن‏اسيران ديدن كرد، سفانه از موقعيت استفاده كرده و گفت: «يا محمد هلك الوالد و غاب الوافد فان رايت ان تخلى عنى، و لا تشمت ‏بى احياء العرب، فان ابى كان يفك العانى، و يحفظ الجار، و يطعم‏الطعام، و يفشى السلام، و يعين على نوائب الدهر;
اى محمد!پدرم (حاتم) از دنيا رفت، و نگهبان و سرپرستم (عدى) ناپديد شدو فرار كرد، اگر صلاح بدانى مرا آزاد كن، و شماتت و بدگويى‏قبيله‏هاى عرب‏ها را از من دور ساز، همانا پدرم (حاتم) بردگان‏را آزاد مى‏ساخت، از همسايگان نگهبانى مى‏نمود، و به مردم غذامى‏رسانيد، و آشكارا سلام مى‏كرد، و در حوادث تلخ روزگار، مردم‏را يارى مى‏نمود.»
پيامبر اكرم (ص) كه به ارزش‏هاى اخلاقى، احترام شايان مى‏نمود، به‏سفانه فرمود: «يا جارية هذه صفة المؤمنين حقا، لو كان ابوك مسلما لترحمناعليه; اى دختر! اين ويژگى‏هايى كه برشمردى، از صفات مؤمنان‏راستين است، اگر پدرت مسلمان بود، ما او را مورد لطف و رحمت‏قرار مى‏داديم.» آنگاه پيامبر (ص) به مسؤولين امر فرمود:«خلوا عنها فان اباها كان يحب مكارم الاخلاق; اين دختر را به‏پاس احترامى كه پدرش به ارزش‏هاى اخلاقى مى‏نمود، آزاد سازيد.».
آن گاه پيامبر (ص) لباس نو به او پوشانيد، و هزينه سفر به شام‏را در اختيار او گذاشت، و او را همراه افراد مورد اطمينان به‏شام نزد برادرش رهسپار كرد.
نمونه‏هايى از اخلاق پيامبر )ص(
در سيره عملى پيامبر (ص) صدها نمونه از اخلاق نيك و زيبا وجوددارد كه هر كدام نشانگر قطره‏اى از اقيانوس عظيم حسن خلق آن‏حضرت است، همان گونه كه خداوند با تعبير «و انك لعلى خلق‏عظيم; و همانا تو اخلاق عظيم و برجسته‏اى دارى‏» به اين مطلب‏اشاره فرموده است.
نظر شما را به چند نمونه از آن‏ها جلب‏مى‏كنيم: 1- عدى بن حاتم مى‏گويد: «هنگامى كه خواهرم سفانه به اسارت‏سپاه اسلام درآمد و من به سوى شام گريختم، پس از مدتى خواهرم‏با كمال وقار و متانت ‏به شام آمد و مرا در مورد اين كه‏گريخته‏ام و او را تنها گذاشتم سرزنش كرد، عذرخواهى كردم، پس‏از چند روزى از او كه بانويى خردمند و هوشيار بود، پرسيدم:«اين مرد (پيامبر اسلام) را چگونه ديدى؟» گفت: «سوگند به‏خدا او را رادمردى شكوهمند يافتم، سزاوار است كه به اوبپيوندى كه در اين صورت به جهانى از عزت و عظمت پيوسته‏اى‏».
با خود گفتم به راستى كه نظريه صحيح همين است، به عنوان پذيرش‏اسلام، به مدينه سفر كردم، پيامبر (ص) در مسجد بود، در آن جا به‏محضرش رسيدم، سلام كردم، جواب سلامم را داد و پرسيد:كيستى؟ عرض كردم عدى بن حاتم هستم، آن حضرت برخاست و مرا به‏سوى خانه‏اش برد، در مسير راه با اين كه مرا به خانه مى‏برد،بانويى سالخورده و مستضعف با او ديدار كرد، اظهار نياز نمود،پيامبر (ص) به مدتى طولانى در آنجا توقف كرد و آن بانو را درمورد تامين نيازهايش راهنمايى فرمود. با خود گفتم:«سوگند به خدا اين شخص پادشاه نيست

نقش اخلاق و عرفان در نظام سياسى اسلام

مقدمه

بدون ترديد، تبيين و تحليل ديدگاههاى استاد شهيد مطهرى در مورد «نقش اخلاق و عرفان در سياست» يا «ارائه تصوير و تفسيرى روشن از حكمت عملى در دو ظرفيت»؛ يعنى «اخلاق» كه انسان را به تكامل روحى و درونى مى‏رساند، و «سياست مُدُن» يا مديريت و حكومت بر جامعه، كه به «تكامل اجتماعى» و اداره جامعه انسانى برمى‏گردد و پيوند آن دو ظرفيت به «حكمت نظرى»، كه از «هست»ها و «است»ها سخن مى‏گويد و آن ديگرى از «بايد»ها و «شايد» و «نشايد»ها بحث مى‏كند [2]، هم كارى است سترگ و البته شدنى و هم نياز به نگرش همه‏جانبه به انديشه‏ها و بينش‏هاى استاد شهيد مطهرى دارد و اگر حكمت و حكومت را در تعامل و ارتباط با يكديگر مورد شناخت و سنجش قرار دهيم و آنها را با عرفان و حكمت حضورى و شهودى يا معرفت ذوقى و باطنى گره بزنيم، در عين شيرينى و دلنشينى، كار را دشوارتر مى‏نمايد كه چگونه «اخلاق» كه عمدتاً يك مقوله فردى و نوعى تزكيه نفس و ارتباط با خداست و درون‏گرايى در آن متجلّى است يا حداقل تفسير و برداشت اوليه ما از آن چنين است و «عرفان» كه اساساً سير و سلوك باطنى و تهذيب، رياضت و دنياگريزى، جامعه‏گريزى و انقطاع از برون و اتصال به درون و رهايى از خلق و وصل به خالق است و يا دست كم چنين برداشت و تحليلى از آن در ذهنها وجود دارد، با «حكومت»، «سياست» و مديريت جامعه كه همانا پرداخت به امور مردم در همه ابعاد مى‏باشد در هم تنيده و به هم پيوسته باشند و اساساً چگونه است كه در دل حكومت و حكمت سياسى، حكمت عملىِ «اخلاق» و حكمت شهودى و ذوقىِ «عرفان» نقش‏آفرين باشد؟ آيا درون‏گرايى با برون‏گرايى با هم قابل اجتماع‏هستند؟

آيا حكومت و تدبير جامعه كه نوعى دنيازدگى و گرايش به امور طبيعى و ماديت است با اخلاق كه مقوله‏اى است فردى و تهذيبى و عرفان كه امرى است باطن‏محور، درون‏گرا و سلوكى كه به نوعى دنيازدگى، خلق‏گريزى، تفرد، تزهّد و تجرد و تجريد براى تعالى نفس و تكامل منتهى مى‏شود، با هم سازگار و مرتبطاند؟ به خصوص اگر به كاركردهاى اخلاق و عرفان با حكومت و سياست و واقعيت تلخ شكاف و فاصله اخلاق و عرفان با حكومت، آن هم در جامعه و جهان كنونى بنگريم و ديوار فرهنگى، روانى و حتى عملى و عينى كه ميان هر كدام از آنها وجود دارد، اندك توجهى بيفكنيم، خواهيم ديد كه مسأله با پيچيدگى و ابهام بيشترى مواجه است و سؤال عميق‏تر وشبهه بيشتر و پيچيده‏تر مى‏شود و اين همان مقوله‏اى است كه در اين مقاله به دنبال حلّ و فصل آن، بر محور و مدار انديشه‏هاى استاد مطهرى بر آمديم و در صدد برتابيدن اخلاق و عرفان با حكومت و سياست و حكمت سياسى بر مدار بينش ناب اسلامى آن استاد شهيد هستيم؛ لذا در چند محور به پاسخ چنين سؤالها، شبهات و تحليل وتبيين‏هايى مى‏پردازيم:

الف. اخلاق و عرفان در افق انديشه استاد مطهرى.

ب. سياست و حكومت از منظر استاد مطهرى.

ج. تعامل اخلاق و عرفان (حكمت اخلاقى و سلوكى) با حكومت و سياست (حكمت سياسى و حكومتى).

چيستى اخلاق

نقش امام علي‌(ع‌) در جنگهاي دوران پيامبر

پرچم توحيد در تمام غزوات پيامبر به جز غزوه تبوك در دست امام علي‌(ع‌) بود و وي پرچمدار وجلودار سپاه بود و در غزوه تبوك از طرف پيامبر مأمور به حفاظت از مدينه شد.

در اين مجال سعي بر آن است تا غزوات و جنگهايي كه حضور حضرت علي‌(ع‌) در آنان‌سرنوشت ساز بوده است و يا به تعبير ديگر ضربات حضرت علي‌(ع‌) در آنان عظمت و اقتدار مسلمين‌را به ارمغان آورد و باعث بقاء و ثبات اسلام گرديد مورد بحث قرار گيرد.

اقتدار اسلام در بدر در گرو شجاعت علي‌(ع‌) (سال دوم هجرت‌) در غزوه بدر كه سراسر پيروزي مسلمانان و دين خدا بود, علي‌(ع‌) پرچمدار بود و پيشوايان كفر كه‌از دم شمشيرها و سرنيزه‌هاي مسلمانان جان به در بردند, سرافكنده و زبون گشتند. خداوند از طريق‌پيروزي در بدر, پيامبرش را ثابت قدم داشت و دعوتش را برتري بخشيد. اشراف قريش كه در جنگحاضر نشده بودند و در شهر مانده بودند, سپاه شكست خورد هر ذلت‌زده خود را مي‌نگريستند كه پروبال شكسته برمي‌گردند و از بزرگاني چون «حكيم بن هشام ابوجهل‌» «اميه بن خلف» «عتبه بن ربيعه‌»رئيس خاندان عبدالدار و صحب پرچم و برادر او «وليد» و پسرش نسيبه در بازگشت خبري نيست,آنهايي كه قسم خورده بودند تا كار محمد(ص‌) را يكسره نسازند به مكه بازنگردند.

اگر در شمار كسانيكه در جنگ بدر و ديگر جنگها توسط امام علي‌(ع‌) به هلاكت رسيدند, تأملي‌داشته باشيم اين سؤال در ذهن پديد خواهد آمد كه آيا تصادفي بود كه بيشتر كشته شدگان به دست‌علي‌(ع‌) از خانداني بودند كه در كينه و دشمني با بني‌هاشم مشهور بودند يا آنكه علي‌(ع‌) از ميان لشگردشمن همان دشمنان ديرين خود را در نظر داشته است؟ به راستي بسيار جاي تعجب است كه در جنگبدر, كشته شدن «حنظله پسر ابي سفيان‌», «عاص بن سعيد بن عاص بن اميه‌», «وليد بن عتبه‌» داماد آنهاو برادر هند (زن ابي سفيان‌) و پس از آن «عقبه بن ابي معيط» پدر وليد و برادر مادري عثمان و سپس‌اشخاص ديگر كه هم پيمانان آنان بودند و يا بوسيله نسب يا سبب به آنان مي‌رسيدند, همه به دست‌علي اتفاقأ پيش آمده باشد.(2) در روز بدر نيمي از مشركين قريش كه از شجاعان نيز بودند به دست حضرت علي‌(ع‌) هلاك شدندو نيمي ديگر به دست ديگر سپاهيان مسلمان‌. در بعضي منابع تعداد مشركاني كه در بدر كشته شدند49 نفر ذكر شده است, كه نفر از آنان را يا حضرت علي‌(ع‌) به تنهايي كشته و يا در به هلاكت‌رساندن آنان شركت داشته است‌.(3) در اهميت غزوه بدر و ضربات شمشير آن حضرت همين بس كه اگر مسلمانان شكست مي‌خوردندموقعيت مسلمانان در برابر مشركان كاملا به خطر مي‌افتاد و آنچه در سالهاي بعد تا امروز تحت عنوان‌گسترش اسلام رخ داده است, مديون ضربات شمشيري است كه در آن روز زده شد.

ذوالفقار علي‌(ع‌) در احد (سوم هجرت‌)

وقتي سپاهيان قريش در مقابل مسلمانان قرار گرفتند, ابوسفيان براي برانگيخته ساختن پرچمداران‌كه از فرزندان عبدالدار بودند, خطاب به آنان گفت: «اي فرزندان عبدالدار! شما در روز بدر وظيفه‌پرچمداري را خوب انجام نداديد و پرچم ما را با خود به عقب برگردانديد و بر ما شكست واردآورديد» كه اين سخن باعث برانگيخته شدن فرزندان عبدالدار و «طلحه بن ابي طلحه‌» شد, سرانجام‌فرزندان عبدالدار قسم خوردند كه تا زمان پيروزي پرچم را برافراشته نگاه دارند. «طلحه‌بن ابي‌طلحه‌»با غرور پرچم را در دست گرفت و از ميان مسلمانان مبارز طلبيد; علي‌بن ابي‌طالب با آزادمنشي به‌ميدان شتافت و او با ضربه ذوالفقار علي‌(ع‌) به هلاكت رسيد .

نقش اينترنت در توسعه ي اقتصادي

اهميت گسترش دسترسي كشورهاي درحال توسعه به اينترنت به وسيله‌ي دولت‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي و صاحب‌نظران و كارشناسان ارتباطات و توسعه مورد تأييد قرار گرفته است. عقيده اكثريت قريب به اتفاق آن است؛ كه اينترنت و فن‌آوري‌هاي وابسته ارتباطات دور مي‌بايد؛ به عنوان زير ساخت ملي، استراتژيك قلمداد شود. برقراري چنين زيرساخت‌هاي استراتژيكي براي كشورهاي درحال توسعه حياتي به نظر مي‌آيد. به طوري كه ارتباطات مي‌تواند؛ باعث بهبود بهره‌وري اقتصادي، حاكميت، آموزش، بهداشت و سلامتي و كيفيت زندگي خصوصاً در مناطق حاشيه‌اي شود. اين يافته‌ها نشان مي‌دهد؛ كه اتصالات وسيع تر در درون كشورهاي درحال توسعه باعث بهبود زيرساخت اطلاعات كلي در اين كشورها مي‌شود؛ و در نتيجه تغييرات مثبتي را در بهبود سياسي- اقتصادي ايجاد مي‌كند.

درمقاله ي حاضر برآنيم؛ دركي از تأثير كنوني و بالقوه‌ي اينترنت بر چهار پنجم جمعيت دنيا را به دست آوريم؛ كه در كشورهاي درحال توسعه زندگي مي‌كنند. درحاليكه دو سوم آنان فقير هستند. درآغاز برآنيم كه پيشرفت‌هاي سريع كنوني در فن‌آوري اطلاعات و ارتباط را در بحثي گسترده‌تر درباره توسعه و نقش اطلاعات قرار دهيم. سپس تعامل ميان اينترنت و ابعاد كليدي توسعه را با استفاده از داده‌هاي تجربي بررسي مي‌كنيم. داده‌هايي كه از اين استدلال حمايت مي‌كنند مي‌گويد؛ كه اينترنت فقط در صورتي مي‌تواند ابزاري براي توسعه سياسي - اقتصادي درآيد؛ كه به گونه‌اي مورد استفاده قرار گيرد كه به نفع جامعه به طور كلي، و گرو‌ه‌هاي آسيب‌پذير به طور خاص باشد. درآخر برخي دلالت‌هاي اصلي سياست گسترش اينترنت و استفاده از آن را كه دولت‌هاي كشور‌هاي درحال توسعه مي‌بايد به آن بپردازند؛ مورد بحث قرار مي‌دهيم. اين موارد شامل تقويت خلق دانش مربوطه در اينترنت و كسب مهارت‌ها و قابليت‌هاي لازم در استفاده از فن‌آوري به‌گونه‌اي است؛ كه با فرهنگ بومي سازگار باشد.

اهميت و نقش اينترنت

اهميت اينترنت به عنوان ابزاري قدرتمند براي مشاركت در توسعه، به وسيله "جوزف استيگايتز" Joseph Stiglitz اقتصاددان ارشد قبلي بانك جهاني در اولين كنفرانس شبكه توسعه كه در "بن" آلمان در دسامبر 1999 برقرار شد؛ مورد تأكيد قرار گرفت .وي خاطرنشان كرد؛ كه در كار توسعه اين شبكه عظيم، هم موقعيت‌ها و هم خطراتي وجود دارد. از جنبه خطرات، رشد اينترنت در ايالات متحده و ديگر كشورهاي توسعه‌يافته بسيار بيشتر از كشورهاي در حال توسعه بوده است.اين مسئله ممكن است اينترنت را به صورت ابزاري براي افزايش و نه كاهش شكاف بين كشورهاي توسعه يافته و كشورهاي در حال تو سعه درآورد. امروزه هر كودكي در هر نقطه از دنيا كه به اينترنت دسترسي داشته باشد؛ كتابخانه جديد "الكساندريا" را در دسترس خود دارد. "استيگليتز" معتقد به اين رويكرد است؛ كه "جهاني بنگريد و محلي دوباره آفريني كنيد." به عبارت ديگر دانش جهاني كسب شده از مخازن كنوني، مانند كتابخانه‌هاي بزرگ، بانك‌هاي اطلاعاتي و ديگر منابع دانش، كه به وسيله اينترنت در دسترس است؛ بايد نهادينه گردد؛ دوباره كشف شود و به موقعيت‌هاي محلي بازگردانده شود.

نقش خاندان جويني در اعتلاي فرهنگ ايران در عصر مغول

فهرست

نقش درجه حرارت بحراني بيرون در صرفه جويي انرژي  

نقش دين در كاهش جرايم